میان کارگر و کارفرما یک سری روابط و قوانین کاری مشخصی وجود دارد. حال گاهی اوقات بنا به دلایلی کارفرما میتواند از حقوق کارگر خود مبلغی را کسر کرده و در این رابطه به او اطلاع دهد. البته گاهی مواقع هم کسر از حقوق کارگر، بدون اطلاع او صورت می‌گیرد. حال بهتر است ببینیم که کارفرما در چه شرایطی میتواند جریمه را از حقوق کارگر کسر کند و قانون کار در این رابطه چه گفته است.
روابط کاری میان کارگر و کارفرما
کارگر و کارفرما افرادی هستند که با انعقاد یک قرارداد کاری، در برابر هم مسئولیت پیدا می‌کنند. زمانی که میان کارگر و کارفرمای شرکت قرارداد منعقد شود، هر کدام از آنها موظف به انجام وظایف و مسئولیت‌های خود می‌شوند. در صورتی هم که یکی از آنها در انجام وظایف خود کوتاهی نماید، طرف مقابل امکان شکایت کردن از او را پیدا می‌کند. برخی اوقات کارفرمایان برای اینکه کارگر در انجام امور مربوطه حسن انجام کار داشته باشد و به شرکت و کارفرما خسارتی وارد نکند، از او سفته دریافت می‌نمایند. در غیر این صورت هم کارفرما برای کارگر میتواند جریمه در نظر گرفته و آن را از حقوق کارگر کسر نماید. در واقع جریمه همان کسر از حقوق است که که بیشتر به خاطر کم کاری‌های کارگر در محل کار صورت می‌گیرد. برای مثال اگر کارگر با تاخیر در محل کار حاضر شود و یا محل کار را زودتر از موعد مقرر ترک نماید، به کارفرما امکان جریمه و کسر از حقوق را می‌دهد.
ماده 45 قانون کار و کسر از حقوق کارگر
اگر بخواهیم شرایط کسر از حقوق کارگر و یا همان جریمه را از نظر قانون کار بررسی کنیم، میتوانیم به ماده 45 قانون کار رجوع نماییم. در این ماده قانونی آمده است که ” کارفرما فقط در موارد ذیل میتواند از مزد کارگر برداشت نماید:
- الف – موردی که قانون صراحتاً اجازه داده باشد
- ب – هنگامی که کارفرما به عنوان مساعده وجهی به کارگر داده باشد
- ج – اقساط وامهایی که کارفرما به کارگر داده است طبق ضوابط مربوطه
- د – چنانچه در اثر اشتباه محاسبه مبلغی اضافه پرداخت شده باشد
- ه – مال‌الاجاره خانه سازمانی (که میزان آن با توافق طرفین تعیین گردیده است) در صورتی که اجاره‌ای باشد با توافق طرفین تعیین می‌گردد
- و – وجوهی که پرداخت آن از طرف کارگر برای خرید اجناس ضروری از شرکت تعاونی مصرف همان کارگاه تعهد شده است.
تبصره – هنگام دریافت وام مذکور در بند ح با توافق طرفین باید میزان اقساط پرداختی تعیین گردد.”
علاوه بر این ماده، در ماده 27 قانون کار هم اشاره شده است که هرگاه کارگر در انجام وظایف محوله خود کوتاهی کرده و آیین نامه‌های انضباطی را نقض نماید، کارفرما میتواند در صورت اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار در کنار پرداخت مطالبات و حقوق معوقه، نسبت به پرداخت حق سنوات اقدام کرده و قرارداد کار خود را با او فسخ نماید. بنابراین با توجه به این مواد قانونی میتوان گفت که کارگران مجموعه باید همواره نسبت به انجام وظایف خود و همچنین آیین نامه‌های انضباطی توجه داشته باشند و هیچ قصوری در آنها نداشته باشند.
کسورات قانونی و انواع آن
کسورات به معنای مبلغی است که از حقوق و مزایای کارگر کسر می‌شود. این مبلغ از سوی کارفرما و یا به صورت توافق دو طرفه تعیین شده و سپس از میزان حقوق دریافتی کارگر کم می‌گردد. از مهمترین کسورات قانونی هم میتوان به کسور مربوط به مالیات و کسور مربوط به حق بیمه اشاره کرد.
- کسور مربوط به مالیات: در این نوع از کسورات قانونی، کارفرما باید با توجه به جدول مالیاتی مبلغ را از حقوق پرسنل خود کسر کرده و آن را به اداره مالیات پرداخت نماید. بررسی مواردی که سبب معافیت در پرداخت مالیات می‌شود، الزامی بوده و باید پیش از کسر حقوق به آن توجه شود تا مبلغ نهایی به درستی مشخص گردد.
- کسور مربوط به بیمه: منظور از کسور حق بیمه هم همان مبلغی است که کارگر خود موظف به پرداخت آن است و معادل با 7 درصد نرخ بیمه می‌باشد. کارفرما پس از کسر این مبلغ از حقوق کارگر، باید آن را همراه با 23 درصد سهم خود به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز نماید. از 23 درصد حق بیمه سهم کارفرما، 20 درصد آن شامل حق بیمه تامین اجتماعی و 3 درصد آن برای حق بیمه بیکاری کارگر لحاظ می‌شود.
کسر از حقوق کارگر به خاطر تاخیر و غیبت
همانطور که اشاره کردیم یکی از مواردی که کارفرما به خاطر آن قادر به کسر حقوق و جریمه کارگر است، تاخیر حضور در محل کار است. معمولا کارفرمایان برای جلوگیری از این مشکلات و نظارت بر رفت و آمد کارمندان خود از دستگاه‌های ثبت ورود و خروج استفاده می‌کنند. حال اگر کارگر برای چندین بار دیرتر در محل کار حاضر شود، کارفرما به جریمه کردن او پرداخته و جریمه را از حقوقش کسر می‌کند.
مورد دیگر هم مربوط به غیبت کارگر است. برخی اوقات ممکن است کارگر برای چند روز در ماه غایب شده و در محل کار خود حاضر نشود. در واقع در این شرایط غیبت کارگر غیر موجه است و کارفرما ادعاهای او را مبنی بر خارج از اراده بودن او را نمی‌پذیرد. پس اگر غیبت کارگر از سوی کارفرما غیر موجه تلقی شود، کارفرما این امکان را دارد تا از حقوق او مبلغی را به عنوان جریمه کسر کند. البته در این شرایط هم کارگر میتواند از کارفرما شکایت کند. در صورتی که عذر کارگر موجه تشخیص داده شود، برای او رای برائت صادر شده و شخص باید به محل کار رجوع کرده و کارفرما نیز تمام حقوق زمان غیبت را به او پرداخت نماید.
جریمه‌های کارگر برای غیبت های غیر موجه
در صورتی که غیبت کارگر غیر موجه تشخیص داده شود، طبق قانون کار یک سری تنبیهات را میتوان برای او اعمال کرد:
- غیبت در نوبت اول: در نوبت اول مزد و مزایای مدت زمان غیبت کارگر پرداخت نخواهد شد. همچنین مزد و مزایای تعطیلی هفتگی به نسبت روزهای غیبت پرداخت نشده و به کارگر اخطار کتبی داده می‌شود. این موضوع در پرونده کاری او نیز درج می‌گردد.
- غیبت در نوبت دوم: در این شرایط همچون نوبت اول، مزد و مزایای مدت زمان غیبت به همراه تعطیلی هفتگی نسبت به روزهای غیبت پرداخت نمی‌شود. علاوه بر این کارگر با توبیخ کتبی مواجه شده و موضوع در پرونده او درج می‌گردد.
- غیبت در نوبت سوم: نوبت سوم همچون نوبت دوم است. به علاوه اینکه کمیته تصمیمات لازم را برای اخراج یا عدم اخراج کارگر با توجه به ماده 27 قانون کار خواهد گرفت.
- غیبت در نوبت چهارم: در حالت آخر هم به مدیریت مجموعه پیشنهاد اخراج کارگر داده می‌شود و کارفرما میتواند کارگر خود را با پرداخت مطالبات معوقه اخراج نماید.
کسورات حقوق به صورت توافقی
گاهی اوقات کارفرما و کارگر راجع به میزان کسر حقوق با هم به توافق می‌رسند. از علل این موضوع هم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- در صورتی که کارگر بدهی به شرکت داشته باشد، ماهانه با توافق طرفین باید مقداری جهت کسورات حقوق از مبلغ دستمزد شخص کسر شود تا تمام بدهی تسویه شود.
- در صورتی که کارگر از کارفرما مساعده دریافت کرده باشد، برای پس دادن آن میتوان هر ماه به کسورات حقوق پرداخت.
- اگر مبلغی به طور اشتباه به حساب کارگر واریز شده باشد، مبلغ از حقوق او کسر می‌گردد. در واقع اگر کارفرما در حساب و کتاب خود اشتباه کرده باشد و مبلغی اضافه بر حقوق پایه و مزایا را به حساب پرسنل واریز کرده باشد، آن مبلغ یا از حقوق ماه بعد کسر شده و یا عودت داده خواهد شد.
جمع بندی
در این مطلب راجع به شرایط کسر از حقوق کارگر توسط کارفرما اشاره کردیم. طبق ماده 45 قانون کار، کارفرما تنها در شرایط خاصی امکان کسر از حقوق کارگر را دارد و باید به آن توجه داشته باشد. در غیر این صورت ممکن است کارگر به خاطر کسورات بی‌مورد از او شکایت نماید.
